Trang chủ

Bệnh trầm cảm – Căn bệnh âm thầm nhưng nguy hiểm

Trầm cảm là một rối loạn tâm thần phổ biến, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cảm xúc, suy nghĩ và hành vi của người bệnh. Không chỉ đơn thuần là cảm giác buồn chán, trầm cảm là một bệnh lý thực sự, cần được nhận diện và điều trị đúng cách.

- Trầm cảm (Depression) là một dạng rối loạn khí sắc, đặc trưng bởi trạng thái buồn bã kéo dài, mất hứng thú với các hoạt động thường ngày, kèm theo những thay đổi về thể chất và tâm lý như mất ngủ, mệt mỏi, cảm giác tội lỗi, thậm chí có ý nghĩ tự tử.

- Người mắc trầm cảm có thể gặp các triệu chứng sau trong ít nhất 2 tuần: cảm giác buồn bã, trống rỗng, tuyệt vọng; mất hứng thú với công việc, giải trí, gia đình; rối loạn giấc ngủ; ăn uống kém, sụt cân; mệt mỏi kéo dài; khó tập trung; ự trách bản thân, cảm thấy vô dụng, có ý nghĩ chết chóc hoặc hành vi tự sát,....

- Nguyên nhân gây trầm cảm có thể do nhiều yếu tố phối hợp: di truyền, căng thẳng kéo dài, thay đổi hóa học trong não bộ, bệnh nền hay tác dụng phụ của thuốc,...

- Trầm cảm rất nguy hiểm nếu không được can thiệp điều trị sớm, các liệu pháp điều trị có thể áp dụng như:
+ Liệu pháp tâm lý – trị liệu hành vi: CBT, giao tiếp trị liệu…
+ Thuốc chống trầm cảm: SSRIs, SNRIs, TCA, MAOIs…
+ Thay đổi lối sống: Tập thể dục, ngủ đủ, ăn uống lành mạnh
+ Hỗ trợ từ gia đình – xã hội: Đồng hành, thấu hiểu, khích lệ

Bệnh động kinh – Hiểu đúng để điều trị đúng

Động kinh là một rối loạn thần kinh mạn tính, xảy ra do hoạt động bất thường của tế bào thần kinh trong não, gây ra các cơn co giật lặp đi lặp lại, mất ý thức hoặc thay đổi hành vi. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, và nếu được điều trị đúng cách, nhiều người bệnh vẫn có thể sống khỏe mạnh, học tập và làm việc bình thường.

- Động kinh (Epilepsy) là tình trạng người bệnh có ít nhất hai cơn co giật không do nguyên nhân rõ ràng, xảy ra cách nhau ít nhất 24 giờ. Cơn động kinh có thể chỉ là một cơn nhìn chằm chằm, hoặc là co giật toàn thân dữ dội.

- Nguyên nhân gây bệnh động kinh có thể do: bẩm sinh, hoặc di truyền; tổn thương não do chấn thương, tai biến, viêm màng não hoặc u não; biến chứng sau sinh; rối loạn chuyển hóa,...

- Các biểu hiện của bệnh có thể gặp như: co giật toàn thân; nhìn chằm chằm, không phản ứng; giật cơ nhẹ ở tay/chân; rối loạn cảm giác, thị giác, khứu giác bất thường; tự động làm một số hành vi kỳ lạ như nhai, nuốt, cười…

- Cách điều trị bệnh động kinh có thể áp dụng như:
   + Thuốc chống động kinh (AEDs) là phương pháp chính
   + Phẫu thuật thần kinh (nếu phát hiện vùng não bất thường, không đáp ứng thuốc)
   + Chế độ ăn Ketogenic (ít carbohydrate, giàu chất béo)
   + Theo dõi & kiểm soát cơn: Ngủ đủ, tránh stress, kiêng rượu, không bỏ thuốc

Bệnh Parkinson – Thoái hóa thần kinh không thể chủ quan

Parkinson là một bệnh thoái hóa hệ thần kinh trung ương tiến triển chậm, ảnh hưởng chủ yếu đến khả năng vận động. Bệnh thường gặp ở người lớn tuổi nhưng ngày càng ghi nhận nhiều ca khởi phát sớm hơn.

- Parkinson là tình trạng thoái hóa tế bào thần kinh ở vùng chất đen (substantia nigra) của não – nơi sản xuất dopamine, một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng trong việc kiểm soát cử động. Khi dopamine suy giảm, các chức năng vận động trở nên bất thường.

- Bệnh tiến triển chậm và biểu hiện ban đầu dễ bị bỏ qua. Gồm:
   + Run khi nghỉ (run tay, chân khi nghỉ, giảm khi vận động)
   + Cứng cơ (khó cử động, cơ bắp căng cứng)
   + Chậm vận động (di chuyển chậm, khó khởi đầu động tác)
   + Mất thăng bằng, dáng đi bất thường (gù lưng, bước ngắn, dễ té ngã)
Ngoài ra: thay đổi nét mặt (mặt đơ, ít biểu cảm); giọng nói nhỏ, đơn điệu; ối loạn giấc ngủ, trầm cảm, táo bón, suy giảm trí nhớ.

- Nguyên nhân gây bệnh:
   + Tuổi tác (trên 60 tuổi là nhóm nguy cơ cao nhất)
   + Di truyền (trong một số trường hợp)
   + Phơi nhiễm chất độc, thuốc trừ sâu
   + Chấn thương sọ não lặp đi lặp lại

- Parkinson chưa có thuốc chữa khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát hiệu quả bằng điều trị lâu dài.
   + Thuốc điều trị triệu chứng: Levodopa + Carbidopa/ nhóm đồng vận dopamine (Pramipexole, Ropinirole…)/ MAO-B inhibitors, COMT inhibitors          
   + Vật lý trị liệu & phục hồi chức năng: Tập vận động thường xuyên giúp duy trì cơ bắp, thăng bằng, khả năng tự chăm sóc
   + Phẫu thuật kích thích não sâu (DBS): Áp dụng khi thuốc không còn hiệu quả tốt

Bệnh Alzheimer – Khi trí nhớ không còn như xưa

Alzheimer là một bệnh thoái hóa não tiến triển chậm và là nguyên nhân phổ biến nhất của sa sút trí tuệ ở người cao tuổi. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến trí nhớ, mà còn đến suy nghĩ, hành vi và khả năng sinh hoạt hằng ngày.

- Alzheimer là một dạng rối loạn thần kinh trung ương, xảy ra khi các tế bào thần kinh trong não bị tổn thương và chết dần, dẫn đến mất kết nối giữa các vùng não. Tình trạng này khiến trí nhớ và chức năng nhận thức suy giảm liên tục theo thời gian.

- Hiện nay nguyên nhân chính xác của Alzheimer vẫn chưa rõ, nhưng các yếu tố sau có liên quan:
   + Tuổi tác (trên 65 tuổi là nguy cơ cao)
   + Di truyền: có người thân mắc Alzheimer
   + Tích tụ protein bất thường (amyloid beta và tau)
   + Lối sống không lành mạnh
   + Chấn thương sọ não trong quá khứ

- Dấu hiệu nhận biết bệnh Alzheimer:
   + Suy giảm trí nhớ ngắn hạn: quên tên, lặp câu hỏi, quên lịch hẹn
   + Khó khăn trong lập kế hoạch, tính toán, ngôn ngữ, lạc đường, phương hướng
   + Thay đổi tâm trạng, hành vi bất thường, khó thực hiện công việc quen thuộc hằng ngày
   + Rối loạn giấc ngủ, dễ kích động, hoang tưởng ở giai đoạn sau

- Alzheimer chưa thể chữa khỏi, nhưng điều trị đúng cách giúp làm chậm tiến triển và cải thiện chất lượng sống.
Thuốc điều trị:
   + Nhóm ức chế men cholinesterase (Donepezil, Rivastigmine…)
   + Nhóm đối kháng NMDA (Memantine)
Hỗ trợ tâm lý – xã hội – chăm sóc toàn diện:
   + Tạo môi trường sống an toàn, ổn định
   + Giao tiếp nhẹ nhàng, lịch trình sinh hoạt đều đặn
Dinh dưỡng, vận động, phòng ngừa tai nạn té ngã

Rối loạn lo âu – Khi sự lo lắng vượt quá tầm kiểm soát

Rối loạn lo âu là một trong những bệnh lý phổ biến nhất trong nhóm rối loạn thần kinh, xảy ra khi cảm giác lo lắng, sợ hãi hoặc căng thẳng trở nên thường xuyên, dai dẳng và vượt mức cần thiết, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt, công việc và chất lượng cuộc sống.

Khác với lo lắng thông thường, rối loạn lo âu là tình trạng mà người bệnh luôn ở trong trạng thái lo âu kéo dài, không rõ lý do, hoặc phản ứng lo sợ quá mức với những tình huống bình thường trong cuộc sống.

- Các dạng phổ biến của rối loạn lo âu:
   + Rối loạn lo âu lan tỏa: lo âu dai dẳng về nhiều vấn đề hàng ngày
   + Rối loạn hoảng sợ: xuất hiện cơn hoảng loạn đột ngột, tim đập nhanh, khó thở
   + Ám ảnh sợ xã hội: sợ hãi quá mức khi giao tiếp, đông người
   + Rối loạn ám ảnh cưỡng chế: suy nghĩ lặp đi lặp lại, hành vi cưỡng chế
   + Rối loạn lo âu do sang chấn: sau một biến cố tâm lý lớn
   + Ám ảnh sợ đặc hiệu: sợ độ cao, sợ côn trùng, sợ không gian kín…

- Triệu chứng của rối loạn lo âu:
   + Cảm giác lo lắng, căng thẳng kéo dài, khó kiểm soát suy nghĩ
   + Đánh trống ngực, khó thở, run tay chân. Khó ngủ, ngủ không sâu
   + Mất tập trung, dễ cáu gắt, mệt mỏi. Tránh né xã hội, công việc,...

- Điều trị rối loạn lo âu
Thuốc điều trị:
   + Thuốc chống lo âu (anxiolytics): Diazepam, Lorazepam…
   + Thuốc chống trầm cảm: Sertraline, Paroxetine, Fluoxetine…
   + Thuốc an thần nhẹ hoặc hỗ trợ giấc ngủ
Tâm lý trị liệu:
   + Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT)
   + Giải tỏa cảm xúc, hướng dẫn kiểm soát suy nghĩ tiêu cực
Lối sống lành mạnh:
   + Ngủ đủ, tập thể dục đều đặn, tránh caffeine và chất kích thích
   + Thiền, yoga, viết nhật ký cảm xúc…